Οι επιστήμονες ερευνούν τη χρήση του ενζύμου της τελομεράσης σε εφαρμογές αντιγήρανσης. Νέα ευρήματα δείχνουν πως το εν λόγω ένζυμο μπορεί να δράσει ανασταλτικά στη φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης …
Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Η τελομεράση, το διάσημο «ένζυμο της αθανασίας» που ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1980, μπορεί να χαρίζει νιάτα σε ποντίκια που έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να γερνούν πρόωρα. Παραμένει όμως άγνωστο αν το ίδιο μπορεί να γίνει και στη φυσιολογική γήρανση, και μάλιστα χωρίς να εμφανιστεί καρκίνος.
Η νέα έρευνα στο Nature «έχει θετικές συνέπειες όσον αφορά το ρόλο της τελομεράσης ως δραστικής αντιγηραντικής παρέμβασης», δηλώνει στο δικτυακό τόπο του περιοδικού ο Ρόναλντ ΝτεΠίνο της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, επικεφαλής της μελέτης.
Ωστόσο άλλοι ερευνητές που κλήθηκαν να σχολιάσουν την είδηση εξέφρασαν δύο κυρίως επιφυλάξεις: Πρώτον, η πρόωρη γήρανση που προκλήθηκε στα πειραματόζωα πιθανώς διαφέρει από τη φυσιολογική γήρανση. Και δεύτερον, η τελομεράση είναι πιθανό να τροφοδοτεί τους καρκινικούς όγκους.
Το ένζυμο της τελομεράσης δρα στα τελομερή, δομές που προστατεύουν τα άκρα των χρωμοσωμάτων, περίπου όπως το πλαστικό κάλυμμα που προστατεύει από τη φθορά τις άκρες στα κορδόνια των παπουτσιών.
Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται, τα τελομερή του κονταίνουν. Και όταν κοντύνουν πέρα από ένα όριο, το κύτταρο σταματά να διαιρείται και πεθαίνει. Το ένζυμο της τελομεράσης μπορεί να επιμηκύνει εκ νέου τα τελομερή και επιτρέπει έτσι στα κύτταρα να συνεχίσουν να διαιρούνται.
Παρόλο όμως που έχουν περάσει πάνω από δύο δεκαετίες από την ανακάλυψη της τελομεράσης, ο ρόλος της στη διαδικασία της γήρανσης παραμένει ασαφής -ορισμένες έρευνες σε ανθρώπους συνδέουν τα κοντά τελομερή με πρόωρη γήρανση και πρόωρο θάνατο, άλλες έρευνες όμως δεν επιβεβαιώνουν τα ευρήματα.
Στο τελευταίο πείραμα, ο Δρ ΝτεΠίνο εργάστηκε με ποντίκια που είχαν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να απενεργοποιηθεί η τελομεράση. Τα πειραματόζωα αυτά γερνούν με δραματική ταχύτητα: εμφανίζουν από νωρίς ασθένειες του γήρατος όπως η οστεοπόρωση, ο διαβήτης και ο εκφυλισμός του νευρικού συστήματος, και τελικά πεθαίνουν σε νεαρή ηλικία.
Στα ενήλικα ποντίκια της μελέτης, όμως, η τελομεράση ήταν δυνατό να ενεργοποιηθεί εκ νέου με τη χορήγηση μιας χημικής ουσίας. Και ένας μήνας συνεχούς χορήγησης της ουσίας ήταν αρκετός για να χαρίσει στα ποντίκια τη χαμένη τους νιότη.
Τα αποτελέσματα «μάς κατέλαβαν εξαπίνης», αναφέρει ο Δρ ΝτεΠίνο. «Μας δίνει την αίσθηση ότι υπάρχει σημείο επιστροφής για τις διαταραχές που σχετίζονται με τη γήρανση» εκτιμά.
Ο ίδιος παραδέχεται ότι η τελομεράση φαίνεται μεν να ενισχύει υπάρχοντες καρκινικούς όγκους σε πειραματόζωα και τον άνθρωπο. Εκτιμά όμως ότι, εφόσον ενεργοποιηθεί πριν από την εμφάνιση των όγκων, το ένζυμο μπορεί να αποτρέπει τις γενετικές βλάβες που θα οδηγούσαν τελικά στον καρκίνο.
Ωστόσο οι ανεξάρτητοι ερευνητές που κλήθηκαν να σχολιάσουν την έρευνα δεν συμμερίζονται όλοι τον ενθουσιασμό του συναδέλφου τους, καθώς ανησυχούν για τον κίνδυνο καρκινογένεσης.
Ακόμα και ο Δρ ΝτεΠίνο, εξάλλου, παραδέχεται ότι τα κοντά τελομερή δεν εξηγούν πλήρως τα γηρατειά και τις ασθένειες που έρχονται μαζί του.
Με άλλα λόγια, το ελιξίριο της νεότητας μάλλον θα πρέπει να περιλαμβάνει κι άλλα συστατικά εκτός από τελομεράση. via1
Είναι η αθανασία κάτι το “λογικό” για να αναζητούμε; Είναι η αθανασία κάτι το “φυσικό”; Είναι η φύση σοφή ή πρέπει να προσπαθούμε να αρνηθούμε τη φύση μας; Αν η “κοινή λογική” μας λέει να φοβόμαστε το θάνατο, τότε ίσως η σωστή “λύση” να είναι ακριβώς η αποδοχή αυτού του θανάτου, μια και η κοινή λογική ποτέ δεν έδωσε τη λύση σε κάνενα μεγάλο πρόβλημα. Η σκέψη που βασίζεται σε ωφελιμιστικά κριτήρια – όπως το “θέλω να ζήσω για πάντα” – ποτέ δεν παρήγαγε φιλοσοφία…
Πώς εργάζεται η τελομεράση
Η τελομεράση εργάζεται συντηρώντας και επισκευάζοντας τα μήκη των τελομερών των χρωμοσωμάτων προσθέτοντας επαναλαμβανόμενα μικρά τμήματα DNA ώστε να προλάβει την καταστροφή και απώλεια του γενετικού υλικού κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης. Στα εμβρυϊκά αρχέγονα κύτταρα (embryonic stem cells) και άλλα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται συχνά η τελομεράση είναι πολύ ενεργή, αλλά σχεδόν πλήρως ανενεργή στα φυσιολογικά ενήλικα κύτταρα και έτσι δεν μπορεί να προλάβει τους κινδύνους της συνεχούς εκφύλισης. Όμως στα καρκινικά κύτταρα η ικανότητα ενεργοποίησης της τελομεράσης συχνά επανακτάται
Πρόσφατες έρευνες έχουν αποδείξει ότι η συχνή άσκηση και η δίαιτα μπορούν να συνεισφέρουν στην αύξηση των επιπέδων της τελομεράσης, που πιστεύεται ότι προστατεύει από την κυτταρική γήρανση. Ο καθηγητής Dean Ornish και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν μια μελέτη στο Ινστιτούτο της προληπτικής ιατρικής της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. για να διαπιστώσουν εάν κατά τη διάρκεια έντονων αλλαγών τρόπου ζωής θα προκαλούνταν αύξηση της δράσης της τελομεράσης σε περιφερικά μονοπύρηνα κύτταρα (PBMC).
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Οι 24 συμμετέχοντες έλαβαν μια δίαιτα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, συμπληρώματα βιταμινών και λιπαρά ψαριών και ακολούθησαν ένα πρόγραμμα άσκησης περιλαμβάνοντας γυμναστική, έλεγχο του στρες, τεχνικές χαλάρωσης και ασκήσεις αναπνοής. Τα αποτελέσματα έδειξαν μια αύξηση της τελομεράσης κατά μέσο όρο 29%. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η αύξηση αυτή της τελομεράσης συνδέθηκε και με μείωση στην «κακή χοληστερίνη» LDL και στην ψυχολογική εξάντληση.
Από την άλλη μεριά, η τελομεράση αποδείχθηκε ότι εμπλέκεται στη δραστηριότητα των καρκινικών κυττάρων και στο 90% των καρκινικών όγκων, αλλά μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της δομής του ενζύμου παραμένει ένα μυστήριο. Εξαιτίας αυτού ο Μανώλης Σκορδαλάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Wistar της Φιλαδέλφιας των Η.Π.Α., πιστεύει πως «η τελομεράση θεωρείται ευρύτερα ο πρώτος στόχος για την ανάπτυξη καινούργιων θεραπειών εναντίων του καρκίνου».
Σε μελέτες που πραγματοποίησε ο καθηγητής διαπίστωσε ότι η τελομεράση εκτός από το ρόλο της στον καρκίνο, αποτελεί σημαντικό παράγοντα και στην αντιγήρανση. Όταν η τελομεράση είναι αδρανής, όπως συμβαίνει στα περισσότερα ενήλικα κύτταρα, τα κύτταρα γίνονται ασταθή και πεθαίνουν στο τέλος. Αλλά όταν ενεργοποιείται η τελομεράση, τα κύτταρα συνεχίζουν τη διαίρεσή τους και την επιβίωσή τους. Γι’ αυτό και οι επιστήμονες πιστεύουν ότι συντηρώντας την τελομεράση κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες θα μπορούσε να οδηγήσει σε καινούργιες αντιγηραντικές θεραπείες.
Ο καθηγητής Σκορδαλάκης και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένα γονίδιο από σκαθάρια το οποίο θα μπορούσε να παράγει μεγάλες ποσότητες τελομεράσης σε σταθερό ρυθμό. Στη μελέτη τους διαπίστωσαν ότι το γονίδιο από τα σκαθάρια μπορούσε να εκφράσει την τελομεράση στις απαραίτητες ποσότητες και αυτό ήταν μια σημαντική ανακάλυψη.
Έπειτα, χρησιμοποιώντας κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ, οι ερευνητές ήταν σε θέση να προσδιορίσουν καλύτερα την τρισδιάστατη δομή της ενεργούς περιοχής της τελομεράσης, γεγονός που αποτελεί σημαντικό επίτευγμα για περαιτέρω μελέτες βασισμένες στο ενεργό κομμάτι της τελομεράσης6.
Για τους παραπάνω λόγους, η εξέλιξη της έρευνας στην τελομεράση αναμένεται να είναι ραγδαία αν αναλογιστούμε ότι θα μπορούσε να συνδυαστεί με τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα και άλλα κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να πολλαπλασιάζονται συχνά. Επιπλέον, και στη χώρα μας ή οποία είναι πλούσια σε φυτική βλάστηση, θα μπορούσε να γίνει διερεύνηση επιπέδων τελομεράσης στον τομέα της αντιγήρανσης χρησιμοποιώντας τον φυσικό της πλούτο. Δηλαδή, θα μπορούσαν να διερευνηθούν ποια από τα εκχυλίσματα φυτών ενεργοποιούν και σταθεροποιούν τα επίπεδα της τελομεράσης στα κύτταρα έτσι ώστε να αυξάνεται το επίπεδο της επιβίωσης του ανθρώπινου οργανισμού στον πλανήτη. via2
