Σήμερα, η εμπάθεια συνδέεται με το μίσος, την έντονη εχθρότητα. Η ετυμολογία ωστόσο, της λέξης και η αρχική της σημασία παραπέμπουν στην “ενσυναίσθηση”, όρος που στα Ελληνικά δεν χρησιμοποιείται συχνά. Και η ενσυναίσθηση λειτουργεί ως αντίδοτο στο μίσος, ΄”θέλει” να καταλάβει τον άλλον τόσο βαθιά, σαν να ήταν μέσα του.
Η “εμπάθεια”, ως ελληνιστική λέξη, σήμαινε αρχικά, το “έντονο πάθος”, ενώ στη συνέχεια, άρχισε να συνδέεται με την “κακότητα, την προκατειλημμένη αρνητική ή εχθρική στάση”. Η αγγλική λέξη “empathy” δηλώνει μία εντελώς διαφορετική σημασία, σχετίζεται με τη “συμμετοχή στο πάθος, στη δυστυχία του άλλου μέχρι πλήρους ταυτίσεως. Με διαφορετικό τρόπο, εξελίχθηκε η ομόρριζη ελληνική λέξη “συμπάθεια”, η οποία πέρασε επίσης στην αγγλική γλώσσα, μέσω της λατινικής, ως “sympathy”. Συμπάθεια είναι η “εναρμόνιση με τα συναισθήματα κάποιου άλλου”, ενώ πολλές φορές, εκφράζει και τα “συλλυπητήρια”, ως συμμετοχή στη λύπη, στο πένθος, στην ατυχία του άλλου.
Η ενσυναίσθηση αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στην συναισθηματική ανάπτυξη, ενώ έχει αποδειχθεί πως τα παιδιά από την προσχολική κιόλας, ηλικία είναι ικανά να δείξουν ευαισθησία απέναντι στους άλλους. Η εμπάθεια φαίνεται πως καλλιεργείται, μέσω ισχυρών δεσμών, από τα δύο κιόλας, πρώτα χρόνια της ζωής μας. Για “να βιώσεις τα συναισθήματα του άλλου”, δεν χρειάζονται πολλά. Με ένα απλό άγγιγμα, με μία κίνηση του κεφαλιού, με ένα χάδι, ή ακόμη, και με την απόλυτη σιωπή μπορεί να επιτευχθεί η ενσυναίσθηση. Και πολλές φορές, μία διακριτική στάση είναι πολύ προτιμότερη από μία τυπική απάντηση που απορρέει, συνήθως από την συμπάθεια.
Μέσα στα τρία λεπτά του βίντεο που ακολουθεί, συνειδητοποιείς πως το να νιώθεις “συμπάθεια” για τους φίλους, τους συγγενείς, τους διπλανούς σου, απέχει έτη φωτός από τη δύναμη της ενσυναίσθησης, ή αλλιώς, empathy. “Νομίζω ότι ο γάμος μου καταρρέει” – “Τουλάχιστον έχεις γάμο”, είναι ίσως εκείνο το σημείο του διαλόγου που περιγράφει με τον πιο εύστοχο τρόπο την έννοια της “συμπάθειας”. Η ενσυναίσθηση από την άλλη πλευρά, χτίζει τα θεμέλια της πάνω στην πλήρη ταύτιση με το πρόβλημα του εκάστοτε συνομιλητή. Το ρήμα “συν-αισθάνομαι” περιγράφει πιο εύκολα την ουσία της ενσυναίσθησης. “Αισθάνομαι μαζί σου” σημαίνει ότι δεν περιορίζομαι σε μία απλή κατανόηση του προβλήματος σου, αλλά ότι αφήνω τη χαρά ή τη λύπη σου να γίνει δική μου.
Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται περισσότερο, όταν επικοινωνούμε με άτομα έξω από το στενό κοινωνικό μας περιβάλλον. Ένας τρόπος για να “βρεθούμε πιο κοντά” στην ενσυναίσθηση, είναι να δοκιμάσουμε να ζήσουμε για λίγο τη ζωή κάποιου άλλου ανθρώπου, η οποία διαφέρει κατά πολύ από τη δική μας. Ο George Orwell, δουλεύοντας ως αστυνομικός για πολλά χρόνια, αποφάσισε ότι ήθελε να ανακαλύψει τον τρόπο που ζούσαν όλοι όσοι βρίσκονταν στο κοινωνικό περιθώριο. Ντύθηκε σαν ζητιάνος και έζησε στους δρόμους του ανατολικού Λονδίνου, αναθεωρώντας για τις πεποιθήσεις και τις προτεραιότητες της μέχρι τότε ζωής του. Εκείνο στο οποίο κατέληξε είναι πως η ενσυναίσθηση σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Ο Leo Tolstoy ήταν επίσης, ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας, ο οποίος προκειμένου, να βιώσει τον κόσμο μίας διαφορετικής τάξης, μυήθηκε στην αγροτική ζωή.
Διαβάσαμε κάπου πως δεν χρειάζεται να αγαπηθούμε. Δεν μπορούμε άλλωστε, και θα ήταν υποκριτικό να ζητήσουμε κάτι τέτοιο. “Η αρμονική συμβίωση είναι το ζητούμενο” και η empathy, αυτή η αξιοζήλευτη λέξη που χρησιμοποιούν οι Αγγλοσάξονες και που το 2013, ο Ομπάμα ζήτησε από ένα κοριτσάκι να την ψάξει στο λεξικό, φαίνεται πως πολλές φορές, εκπληρώνει τον σκοπό να μπεις πρώτα στη θέση του άλλου και μετά να τον κρίνεις. Ή ακόμη και καλύτερα να μην κρίνεις, απλώς να γνέψεις πως είσαι εκεί για να ακούσεις και να καταλάβεις.
