Η μουσική μας ηρεμεί, μας συγκινεί, μας κινητοποιεί και, όπως βεβαιώνει η επιστήμη, μας κάνει και πιο έξυπνους!
Το φαινόμενο Mozart
Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των νευροεπιστημόνων για την επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλό μας συνεχώς μεγαλώνει. Όλα ξεκίνησαν από μία έρευνα ομάδας νευροβιολόγων του Πανεπιστημίου «Irvine» της Καλιφόρνιας, με τίτλο «Music and spatial task performance: a causal relationship», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature» τo 1993. Σύμφωνα με αυτήν, η ακρόαση μιας συγκεκριμένης σονάτας του Mozart (σονάτα Κ. 448 για δύο πιάνα) βελτιώνει την ικανότητα επεξεργασίας προβλημάτων που σχετίζονται με ανώτερες γνωστικές λειτουργίες (μνήμη, σκέψη, λογική). Μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν ότι το άκουσμα της μουσικής του Mozart στην πραγματικότητα βελτιώνει για λίγα μόνο λεπτά τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες.
Η μουσική μάς «μιλάει»
Πολύ πρόσφατα στοιχεία αποδεικνύουν ότι υπάρχει βαθιά βιολογική σύνδεση μεταξύ μουσικής και ομιλίας. Δύο έρευνες από το Πανεπιστήμιο «Duke» έδειξαν ότι οι μουσικές κλίμακες που χρησιμοποιούνται συχνότερα ανά τους αιώνες είναι εκείνες που τείνουν να μιμούνται τη φυσιολογία της ανθρώπινης φωνής. Επομένως, εικάζουν οι επιστήμονες, καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα που εκφράζονται μέσω της μουσικής, επειδή η μουσική μιμείται τον τρόπο που αυτά εκφράζονται μέσω της ομιλίας.
Από τον Mozart στους Blur
Σύμφωνα με έρευνα του καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο κ. Glenn Schellenberg σε παιδιά ηλικίας 10 και 11 ετών, τα οφέλη από την ακρόαση μουσικής μπορεί να είναι πιο εμφανή όταν ο ακροατής απολαμβάνει αυτό που ακούει. Οι συμμετέχοντες, αφού χωρίστηκαν σε 3 ομάδες και πήραν μέρος σε μία διαφορετική για κάθε ομάδα ακουστική εμπειρία -μουσική pop (συγκεκριμένα το συγκρότημα Blur), κλασική μουσική ή μια συζήτηση-, συμπλήρωσαν 2 διαγνωστικά τεστ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η (παροδική) βελτίωση στις γνωστικές λειτουργίες μπορεί να προκληθεί και από άλλα μουσικά κομμάτια πέραν του Mozart, μόνον όμως από εκείνα που μας αρέσουν. Επομένως, πέρα από το φαινόμενο Mozart, υπάρχει και… το φαινόμενο Blur.
Πιο ευφυείς, παίζοντας
Μόνιμες επιδράσεις στην ευφυΐα έχει ωστόσο η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου, σύμφωνα με έρευνα του κ. Glenn Schellenberg σε παιδιά ηλικίας 6 ετών. Τα παιδιά μοιράστηκαν σε ομάδες και στην καθεμία ανατέθηκε μία διαφορετική δραστηριότητα: μαθήματα πιάνου, μαθήματα τραγουδιού, μαθήματα θεατρικού παιχνιδιού και στην τελευταία δεν δόθηκε καμία εργασία. Οι ομάδες που παρακολούθησαν τα μαθήματα μουσικής (πιάνο, τραγούδι) είχαν καλύτερα αποτελέσματα σε διάφορα τεστ νοημοσύνης. Μία ακόμα μελέτη του ίδιου καθηγητή σε παιδιά ηλικίας 6-11 ετών επιβεβαιώνει τη σχέση μουσικής και ευφυΐας.
Ανάγνωση, μαθηματικά και όχι μόνο
Τη θετική σχέση ανάμεσα στη μουσική εκπαίδευση και τις επιδόσεις σε άλλα πεδία βεβαίωσαν και επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Long Island. Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσίευσαν το καλοκαίρι του 2009 στο περιοδικό «Psychology of Music», μαθητές που για 3 συνεχόμενα χρόνια έκαναν πιάνο παρουσίασαν βελτίωση στην ικανότητα ανάγνωσης, στη λεκτική έκφραση και στη μαθηματική σκέψη σε σχέση με τους μαθητές που δεν είχαν παρακολουθήσει μουσικά μαθήματα. Ωστόσο, όπως λέει και ο κ. Schellenberg, η βελτίωση αυτή είναι προσωρινή όταν απλώς ακούμε μουσική, και μπορεί να οφείλεται στο ότι μας φτιάχνει τη διάθεση και μας κινητοποιεί.
• Από την άλλη, η εκμάθηση μουσικής απαιτεί πολλές δεξιότητες: συγκέντρωση, προσοχή, μνήμη, συντονισμό, πειθαρχία. Γι’ αυτό και όταν μαθαίνουμε ένα μουσικό όργανο, τα οφέλη «διαρκούν» περισσότερο και δεν αφορούν μόνο τις μουσικές μας ικανότητες αλλά ένα ευρύτερο πεδίο. Με άλλα λόγια, τα μαθήματα μουσικής είναι ένα «εργαλείο» που μπορεί να «αναδιαμορφώσει» τον εγκέφαλο, ενεργοποιώντας τις συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών ζωνών του εγκεφάλου, μουσικών και μη μουσικών.
Για δυνατή μνήμη
Η μουσική συμβάλλει στο «χτίσιμο» γερής μνήμης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, δείχνει έρευνα από το Πανεπιστήμιο «McMaster». Επιστήμονες μελέτησαν παιδιά 4-6 ετών που έκαναν μαθήματα μουσικής για 1 χρόνο και παρατήρησαν βελτίωση και σε πεδία της μνήμης που δεν σχετίζονται με τη μουσική, αλλά με τη λεκτική μνήμη, τα μαθηματικά, τη γραφή και την ανάγνωση. Οι μαθητές που μαθαίνουν κάποιο μουσικό όργανο έχουν καλύτερη μνήμη, λένε ψυχολόγοι και από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ. Στην έρευνα που πραγματοποίησαν σε μαθητές 6-15 ετών, τα παιδιά έπρεπε να θυμηθούν και να επαναλάβουν λέξεις που τους είχαν πει μετά από 10΄ και 30΄. Όσα έπαιζαν κάποιο όργανο είχαν καλύτερη λεκτική μνήμη και μάλιστα όσο περισσότερα χρόνια μουσικής εκπαίδευσης είχαν, τόσο καλύτερα ήταν τα αποτελέσματά τους. Δεν συνέβη όμως το ίδιο με το τεστ οπτικής μνήμης, όπου οι μαθητές έπρεπε να θυμηθούν εικόνες.
Μας κάνει η μουσική πιο έξυπνους;
Mιλήσαμε με τον κ. Glenn Schellenberg, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ο οποίος μας είπε τα εξής: «Ασχολήθηκα με το αντικείμενο αυτό εξαιτίας του μεγάλου ενδιαφέροντος που υπάρχει γύρω από την ιδέα ότι η μουσική μάς κάνει πιο έξυπνους. Η δουλειά μου επικεντρώνεται κυρίως στα παιδιά, γιατί σε γενικές γραμμές οι εμπειρίες έχουν μεγαλύτερη επίδραση στην ανάπτυξη και τη δομή του εγκεφάλου τους. Έτσι, η ακρόαση ή η εκμάθηση μουσικής από μικρή ηλικία μπορεί να επηρεάσει θετικά τις γνωσιακές μας ικανότητες και την ακαδημαϊκή μας απόδοση. Η ακρόαση μουσικής μπορεί να αλλάξει τη διάθεσή μας
και αυτή με τη σειρά της τη συμπεριφορά μας και τις εμπειρίες μας, ενώ από την άλλη τα μαθήματα μουσικής σχετίζονται με διανοητικά πλεονεκτήματα. Όμως, οι μηχανισμοί που οδηγούν στο αποτέλεσμα αυτό δεν είναι ξεκάθαροι. Παρόμοια οφέλη μπορεί να έχουν και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες. Ωστόσο, αυτό που κάνει τα μαθήματα μουσικής ιδιαίτερα είναι ότι πρόκειται για μια εκ παιδευτική δραστηριότητα που τα παιδιά απολαμβάνουν, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργεί πολλές δεξιότητες, όπως το να συγχρονίζουν τις κινήσεις των χεριών, το να διαβάζουν και να παίζουν ταυτόχρονα τις νότες, την αφαιρετική σκέψη. Αν θέλετε, λοιπόν, και το αντέχει η τσέπη σας, κάντε μαθήματα μουσικής. Όσο για το γενικό συμπέρασμα από τις έρευνες στον τομέα της μουσικής και της ευφυΐας; Τα πιο έξυπνα παιδιά είναι πιο πιθανό να παρακολουθήσουν μαθήματα μουσικής και τα μαθήματα αυτά ενισχύουν τις νοητικές διαφορές».
Προάγει την ευρηματικότητα
Έρευνα από το Πανεπιστήμιο «Vanderbilt» έδειξε ότι οι επαγγελματίες μουσικοί έχουν πιο δημιουργική σκέψη σε σχέση με τους μη μουσικούς. Οι μουσικοί φαίνεται ότι βρίσκουν πιο ευφάνταστες λύσεις σε διάφορα προβλήματα: Σε ένα από τα πειράματα έπρεπε να βρουν νέες χρήσεις σε ορισμένα οικιακά αντικείμενα. Η ομάδα των μουσικών ήταν αυτή που βρήκε τις πιο πρωτότυπες χρήσεις.
Η συναισθηματική αντίδραση του εγκεφάλου στη μουσική ξεκινά σε μόλις 250 χιλιοστά του δευτερολέπτου από το άκουσμά της, δηλαδή είναι το ίδιο γρήγορη με τα αντανακλαστικά μας μπροστά στον κίνδυνο
Για το σώμα και την ψυχή
Για την καρδιά Η καρδιά είναι το πιο ευάλωτο όργανο στο στρες και η μουσική -ιδιαίτερα η όπερα- φαίνεται να την ηρεμεί, αφού μειώνει τους παλμούς της, ελαττώνει την πίεση του αίματος και εξασφαλίζει την πιο ομαλή ροή του.
Για τον πόνο Η μουσική ενεργοποιεί την απελευθέρωση ενδορφινών στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα επίπεδα των ορμονών του στρες και η ένταση του πόνου.
Για τον ύπνο Έρευνα σε φοιτητές 19-28 ετών επιβεβαιώνει την ευεργετική επίδραση της κλασικής μουσικής στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου.
Για την ψυχική υγεία
10-20΄ μουσικής ακρόασης μπορούν να φτιάξουν τη διάθεσή μας. Μάλιστα, έρευνα του Πανεπιστημίου του Cleveland υποστηρίζει ότι η μείωση στα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να φτάσει μέχρι και το 25%.
Για ευφορία Το άκουσμα μουσικής προκαλεί στον εγκέφαλο αντιδράσεις που συνδέονται με την ευχαρίστηση και τη χαλάρωση, δείχνει μελέτη του Πανεπιστημίου «McGill» του Montreal.
