Στο άγχος του σύγχρονου ανθρώπου έρχονται τα τελευταία χρόνια να προστεθούν οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί για την υπερθέρμανση του πλανήτη και για την αυξανόμενη μόλυνση του περιβάλλοντος. Η οικο-ψυχολογία ίσως έχει τη λύση…
H παραδοσιακή ψυχοθεραπεία εξετάζει την αλληλεπίδραση των κοινωνικών σχέσεων στη ζωή ενός ατόμου και συμβάλλει στην κατανόηση και την αλλαγή της συμπεριφοράς του. Με τον ίδιο τρόπο η οικο-ψυχολογία μπορεί να προσφέρει τις λύσεις σε ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να επαναθεωρήσουν τη στάση ζωής τους – με άξονα τη σχέση προς το περιβάλλον.
«Η φωνή της Γης»
Ο όρος της οικο-ψυχολογίας έγινε δημοφιλής στις αρχές του 1990 από τον ιστορικό και κριτικό της κοινωνικής θεωρίας, Τεοντόρ Ρόζακ ο οποίος σε πονήματα του, εξέταζε τον σύνδεσμο μεταξύ της πνευματικής υγείας και της οικολογικής ισορροπίας. Ειδικότερα, ο Ρόζακ στο βιβλίο του με τίτλο «Η φωνή της Γης», αναφερόταν στο «οικολογικό ασυνείδητο», επί του οποίου το άτομο μπορεί να δημιουργήσει ισχυρούς και αρμονικούς δεσμούς, τόσο με το κοινωνικό, όσο και με το φυσικό περιβάλλον του.
Το «οικολογικό ασυνείδητο» του Ρόζακ είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία ανθεκτικών δεσμών του ανθρώπου με το περιβάλλον στο οποίο διαβιεί, δεσμών που ενεργοποιούνται για άλλους λόγους, βέβαια, στη φροϋδική περιοχή του ασυνείδητου.
«Εαν η ψυχολογία χρειάζεται την οικολογία για να οικοδομήσει μια επαρκή εικόνα της ανθρώπινης φύσης, έτσι και η οικολογία έχει ανάγκη την ψυχολογία για να βρει εκείνους τους τρόπους με τους οποίους θα πείσει τον άνθρωπο για τη σημασία της αλληλεπίδρασης του με το περιβάλλον», έλεγε χαρακτηριστικά ο Ρόζακ.
Η διαμόρφωση ενός νέου ψυχισμού
Παράλληλα, ένας από τους πιο γνωστούς θεωρητικούς της οικο-ψυχολογίας, ο Τζέημς Χίλαν, υπογράμμιζε την αυξανόμενη ανησυχία της ανθρώπινης κοινωνίας για ζητήματα όπως η χρήση των χημικών στις τροφές, η όξινη βροχή καθώς και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τα συμπτώματα που καταγράφονταν στον ανθρώπινο ψυχισμό αποτελούσαν, σύμφωνα με τον Χίλαν, ατράνταχτα στοιχεία για τη διαμόρφωση ενός «νέου» ψυχισμού (psyche) των ανθρώπων. Το άγχος που διαμορφώνεται σ’ αυτόν τον ψυχισμό έχει περίπου τα ίδια χαρακτηριστικά με τα όνειρα και τις φαντασιώσεις που είχε εντοπίσει ο Φρόυντ στην περιοχή του ασυνείδητου.
Ο Χίλαν υποστηρίζει ότι το άγχος που αισθάνονται οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι «ένα σημάδι ότι επανασυνδεόμαστε με τον κόσμο της φύσης, αφυπνιζόμαστε απέναντί του». Η επιρροή του Ζαν Ζακ Ρουσώ, ο οποίος υποστήριζε ότι η φυσική αγωγή των παιδιών θα έπρεπε να γίνεται στην ύπαιθρο και τη φύση, ώστε η εκπαίδευση και η βάση της κοινωνίας να διδάσκεται από τους φυσικούς νόμους, είναι εμφανής στην εξελισσόμενη επιστήμη της οικο-ψυχολoγίας.
Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η ανάλογη αποδοχή από τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα για την συγκρότηση της οικο-ψυχολογίας, στις ΗΠΑ περισσότεροι από 120 θεραπευτές εξασκούν το επάγγελμα και δίνουν διαλέξεις σε πανεπιστημιακά ιδρύματα. Μαθήματα της οικοψυχολογίας διδάσκονται στο Prescott College της Αριζόνα, στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Συνεδρίες και τεχνικές
Οι τεχνικές που ακολουθούν οι ψυχοθεραπευτές της οικο-ψυχολογίας είναι πολλές και ποικίλες. Πέρα από τις ατελείωτες παγκόσμιες διασκέψεις για τη θέσπιση ορίων των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες σε ατομικό επίπεδο επιδέχονται θεραπείες που έχουν αποτελέσματα, όπως τουλάχιστον ισχυρίζονται οι «ασθενείς».
Οι θεραπευτές ενθαρρύνουν τις υπαίθριες δραστηριότητες είτε με τη μορφή ενός απλού περίπατου, είτε με τη μορφή ορειβασίας. «Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων καθώς και στους προγραμματισμένους χρόνους της εργασίας και του ύπνου», επισημαίνει ο Ρόμπερτ Γκρήνγουεϊ, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Σονόμα στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.
«Μπορεί να σηκωθούμε στη μέση της νύχτας και να ανέβουμε ένα βουνό υπό το φως του φεγγαριού. Βρισκόμαστε μακριά από τον θόρυβο της πόλης και σιωπούμε για τρεις ή τέσσερις ημέρες», προσθέτει ο Γκρήνγουεϊ.
Ευεργετικά αποτελέσματα
Το αποτέλεσμα αυτών των ιδιόμορφων συλλογικών συνεδριών είναι εμφανές στη συμπεριφορά των συμμετεχόντων, τόσο σε εργασιακό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κοινωνικών σχέσεων. Πολλοί από τους «ασθενείς» κάνουν λόγο για μια εξαιρετικά αγχολυτική δραστηριότητα που τους προσδίδει αυξημένη ενεργητικότητα και βελτιώ
νει τη διάθεσή τους.
Ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων που είναι επιφορτισμένα με πολλές ευθύνες και χρειάζεται να προσέχουν περισσότερο στη διαχείριση της ενέργειας τους, δηλώνουν κατενθουσιασμένα. «Η αλλαγή που παρατήρησα ήταν καθοριστική. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα αντιλαμβάνεσαι ότι η καριέρα, η δουλειά και οι προσωπικές σχέσεις παύουν να είναι μια ‘κουραστική’ εμμονή. Καταλαβαίνεις ότι ο άνθρωπος είναι ένα μικρό ον με ελάχιστο χρόνο ζωής πάνω στη Γη», σχολιάζει ο Τιμ Γκίλεν, χρηματιστής στην Ουάσιγκτον.
Η οικο-ψυχολογία προσπαθεί να δώσει την ευκαιρία επανεξέτασης των ανθρώπινων συναισθημάτων σε σχέση με τη φύση και προτείνει μεταξύ άλλων τη «νηστεία» από το, κατά πολλούς, αγχολυτικό shopping καθώς και την αποχή από το «δούναι και λαβείν» του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Ενδεχομένως, η ενασχόληση με την κηπουρική ή η γαλήνη που απολαμβάνει κάποιος κάτω από τη φυλωσιά ενός δέντρου, χωρίς τις «ενοχλήσεις» του κινητού τηλεφώνου και της παρέας ενός i-Pod, να έχει ευεργετικές επιδράσεις για την πνευματική ισορροπία του σύγχρονου ανθρώπου.
Το μόνο προαπαιτούμενο, ωστόσο, όπως ισχυρίζονται θεραπευτές και «ασθενείς» εξακολουθεί να είναι η θέληση για συμμετοχή σε μια τέτοια προσπάθεια.
Πηγή: Καθημερινή
