Γιατί η πλειοψηφία των μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Silicon Valley του San Francisdo (οι προγραμματιστές, δηλαδή, της Google, της Apple και της Yahoo), στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία που ακολουθούν το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf και όχι στα συμβατικά; Γιατί, δηλαδή, προτιμούν μια διαφορετική μέθοδο εκπαίδευσης που κάθε άλλο παρά high-tech είναι; Που χρησιμοποιεί μολύβια, χαρτί, αλλά και βελόνες πλεξίματος και χώμα, ως εργαλεία που μεταφέρουν τη γνώση, και καθόλου υπολογιστές και οθόνες. Σε μια εποχή που τα περισσότερα σχολεία ανά τον κόσμο πασχίζουν να εξοπλίσουν τις αίθουσές τους με κάθε νέο τεχνολογικό μέσο, με διαδραστικούς πίνακες και tablets, στα σχολεία Waldorf όλα αυτά απαγορεύονται, γιατί, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της μεθόδου, παρεμποδίζουν τη δημιουργική σκέψη, την κίνηση, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και την αυτοσυγκέντρωση.
(φωτο: www.emersonwaldorf.org)
Η μέθοδος αυτή δεν είναι νέα. Εμφανίστηκε πριν από περίπου έναν αιώνα, από τον Rudolf Steiner, Αυστριακό φιλόσοφο, κοινωνικό αναρρυθμιστή, αρχιτέκτονα και εμπνευστή της Ανθρωποσοφίας. Η Ανθρωποσοφία είναι η φιλοσοφία που αξιώνει την ύπαρξη ενός αντικειμενικού, νοητικά κατανοητού πνευματικού κόσμου, ο οποίος είναι προσβάσιμος από την άμεση εμπειρία του ατόμου μέσω της εσωτερικής ανάπτυξης. Κι αν όλα αυτά σας ακούγονται μπερδεμένα, αρκεί να σας εξηγήσουμε ότι από παιδαγωγικής άποψης, μεταφράζονται ως εξής: έμφαση στην φαντασία κατά την μάθηση, και ολιστική ανάπτυξη του μαθητή, τόσο σε πνευματικό, όσο και σε πρακτικό, αλλά και σε καλλιτεχνικό επίπεδο.
Τι είναι, δηλαδή, το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf;
Το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf ή Steiner βασίζεται στην ανθρωποσοφική θεωρία και κατανόηση του ανθρώπινου είδους, δηλαδή, του ανθρώπου ως σώμα, ψυχή και πνεύμα. Η εκπαίδευση στο πλαίσιο αυτό απεικονίζει τα βασικά στάδια της ανάπτυξης του παιδιού, από την παιδική έως την ενήλικη ζωή, η οποία σε γενικές γραμμές αντικατοπτρίζει την εξέλιξη της ανθρωπότητας στην ιστορία, από την αρχή της μέχρι σήμερα.
Στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού συστήματος Waldorf είναι η ανάπτυξη της ουσίας σε κάθε άτομο, η οποία είναι ανεξάρτητη από την εξωτερική εμφάνιση. Αυτό το καταφέρνει ο δάσκαλος ενσταλάζοντας στους μαθητές του την κατανόηση και εκτίμηση των ριζών τους και της θέσης τους στον κόσμο, όχι μόνο σχετικά με την εθνικότητά τους, αλλά ως μέλη της ανθρωπότητας και του πλανήτη γενικότερα.
Πιο συγκεκριμένα, στον παιδικό σταθμό καλλιεργείται και «δουλεύεται» η βαθιά, έμφυτη πίστη και θέση του παιδιού στο να αντιμετωπίζει τον κόσμο με σεβασμό και να τον αποδέχεται ως ένα ενδιαφέρον και καλό μέρος για να ζει κανείς.
Στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, το παιδί οδηγείται στο να χρησιμοποιεί καλλιτεχνικά μέσα και στοιχεία (ρυθμό, κίνηση, χρώμα, σχήμα, μουσική, τραγούδι, απαγγελία), όχι μόνο για να εκφράζεται το ίδιο, αλλά και για να μαθαίνει μέσω αυτών τον κόσμο και το πώς συνδέεται με αυτόν. Έτσι, το παιδί μαθαίνει ότι ο κόσμος είναι όμορφος, με την ευρεία έννοια.
Στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού και στο Γυμνάσιο, το παιδί οδηγείται σε μια πιο συνειδητή καλλιέργεια της παρατήρησης, αντίληψης και εμπειρικά επιστημονικής στάσης απέναντι σε ό,τι το περιβάλλει. Δίνεται έμφαση στο να καταλάβει τι είναι αληθινό, βασισμένο στις προσωπικές του εμπειρίες, τις σκέψεις και την κρίση του.
Στόχος, τελικά, του συστήματος, είναι βοηθήσει τους μαθητές όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα και ελεύθερα, να επιλέξουν και να πραγματοποιήσουν τα δικά τους, εξατομικευμένα βήματα στη ζωή τους, ως ενήλικες.
Τι λένε γονείς και εκπαιδευτικοί
«Θεμελιωδώς απορρίπτω τη λογική, ότι χρειάζεται οποιοδήποτε τεχνολογικό μέσο στο Δημοτικό», λέει σε συνέντευξή του στους NY Times ο Alan Eagle, 50 ετών, υπεύθυνος επικοινωνίας στην Google, ο οποίος στέλνει και τα δύο του παιδιά σε σχολείο Waldorf. «Η ιδέα ότι μία εφαρμογή σε ένα iPad μπορεί να μάθει στα παιδιά να διαβάζουν και να γράφουν είναι γελοία», συμπληρώνει ο ίδιος και εξηγεί ότι η κόρη του στα 10 της δεν ξέρει πώς να χρησιμοποιεί το Google και ο γιος του, στα 13, μόλις ξεκίνησε να μαθαίνει.
Η δε δασκάλα των παιδιών, που τυχαίνει να είναι πρώην προγραμματίστρια, περιγράφει πώς έμαθε στα παιδιά τα κλάσματα των μαθηματικών κόβοντας φρούτα και γλυκά, ενώ δασκάλα άλλου τμήματος χρησιμοποιεί πολύ συχνά το πλέξιμο για να εκπαιδεύσει τα παιδιά στα μαθηματικά, την επίλυση προβλημάτων και τoν συντονισμό των κινήσεων.
«Η πραγματική δέσμευση των παιδιών στην γνώση έρχεται από σπουδαίους δασκάλους, με ενδιαφέροντα προγράμματα μαθημάτων. Έχει να κάνει με την ανθρώπινη επαφή, την επαφή με τον δάσκαλο και τους συμμαθητές», λέει ένας άλλος μπαμπάς, ο Pierre Laurent, που δούλευε στην Intel και τη Microsoft και τώρα όχι μόνο έχει την δική του επιχείρηση, αλλά και εργάζεται κάποιες ώρες ως δάσκαλος σε σχολείο Waldorf.
Όσο για τους μικρούς μαθητές, στο ίδιο άρθρο των NY Times, εξηγούν πόσο εντύπωση τους κάνει το «κόλλημα» των μεγάλων (και όχι μόνο) με τις ηλεκτρονικές συσκευές. Ένας 11χρονος περιγράφει πως πρόσφατα επισκέφθηκε το σπίτι συγγενών και αισθάνθηκε τρομερά άσχημα που στο τραπέζι τα ξαδέρφια του κρατούσαν από ένα tablet και δεν του έδιναν καμία σημασία.
Τα «ελεύθερα» σχολεία Waldorf
(φωτο: By Florian K. – Florian K., CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org)
Αποκαλούνται «ελεύθερα» ακριβώς επειδή τα παιδιά ελεύθερα αναζητούν και βρίσκουν τελικά τα όριά τους, μόνα τους, χτίζοντας ελεύθερα την προσωπικότητά τους, τη στιγμή που ο δάσκαλος δομεί το πρόγραμμα επίσης ελεύθερα, μα πάντα σε σχέση με τα παιδιά.
Το πρώτο σχολείο Waldorf άνοιξε το 1919 στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας και αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα από 1.000 τέτοια σχολεία ανά τον κόσμο, περίπου 2.000 παιδικοί σταθμοί και 700 κέντρα ειδικής αγωγής, φέρνοντας τη μέθοδο στην πρώτη θέση των ανεξάρτητων εκπαιδευτικών κινημάτων παγκοσμίως. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης (π.χ. Φινλανδία), στοιχεία του συστήματος Waldorf χρησιμοποιούνται σε δημόσια σχολεία, ενώ δεν είναι λίγα και τα σχολεία Waldorf που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση για τη λειτουργιά τους, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες.
Κάποια γενικά χαρακτηριστικά των σχολείων αυτών είναι τα εξής:
-Ο χώρος είναι πολύ φυσικός –επικρατεί το ξύλο και τα απαλά φυσικά χρώματα και υλικά που ενισχύουν την ψυχική ηρεμία.
-Στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου μαθήματα γραφής και ανάγνωσης, παρά δίνεται έμφαση στην παρατήρηση του κόσμου και του εαυτού.
-Από την πρώτη τάξη του Δημοτικού και για τα επόμενα 8 χρόνια οι μαθητές έχουν έναν -τον ίδιο- δάσκαλο, κάτι που θεωρείται ωφέλιμο γιατί έτσι αυτός γνωρίζει καλά το κάθε παιδί και δένεται μαζί του.
-Θεμελιώδεις δραστηριότητες του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι: η ζωγραφική, η μουσική, η κηπουρική και οι ξένες γλώσσες. Έτσι, στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, όλα τα θέματα (μαθήματα) «διδάσκονται» μέσα από την τέχνη και όχι μέσω της στεγνής παράδοσης και επανάληψης. Έχει βρεθεί ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα στη γνώση με αυτόν τον τρόπο.
-Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων αποθαρρύνεται, ειδικά στα μικρά παιδιά.
Στην Ελλάδα γίνονται σημαντικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια, ώστε να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν τέτοια σχολεία, οι οποίες έχουν αποφέρει καρπούς: Στην Κηφισιά υπάρχει ο Παιδόκηπος «Η Καρυδιά» που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ο οποίος λειτουργεί με συνδρομές γονιών που αποφασίζονται κάθε χρόνο από τη γενική συνέλευση των γονέων. Ενώ στο Μαρούσι, ξεκινά φέτος για πρώτη φορά τη λειτουργία του το ιδιωτικό σχολείο Τριανέμι, με προνήπιο, νηπιαγωγείο, και τις Α’-Δ’ τάξεις Δημοτικού (το πλάνο είναι να λειτουργήσουν και οι δύο τελευταίες τάξεις τα επόμενα χρόνια), το οποίο αναμένει ακόμα την αδειοδότηση του Υπουργείου Παιδείας.
Περισσότερες πληροφορίες για την Παιδαγωγική Waldorf στην Ελλάδα θα βρείτε εδώ.
